จากเมืองไพรถึงนครไซ่ง่อน: ประวัติศาสตร์ท้องถิ่นเวียดนามใต้จากทัศนียภาพปากน้ำโขง

Abstract

This thesis proposes that Saigon is not a historical development of economic hub but rather a hub of politic, security, and war. Drawn from primary sources such as state announcements, contemporary monographs, and maps as well as secondary sources such as academic monographs, the information has revealed that a condition which always brings the city to take a prominent role or to change its morph is the political, rather martial, competition between powers near or involved with the Mekong delta. Encircled by strain conflicts, Saigon’s area thus become a strategic point in the political and martial domain time after time. As Baigaur, it was a southern spearhead for Champa to compete with Funan and Kambujadesa. As Prey Nokor, it helped Kambujadesa to launch a pincer attack toward Vijaya. As Gia Định, it did not only manage benefits over the Hà Tiên-Phnom Penh region for the House of Nguyễn but also gave the lesser lord a place for refuge from and strike back to Tây Sơn rebel. As Saigon, not only did it become a naval base for the French conquest of Indochina but also become an air base for U.S. resistance against the expansion of Communism. Finally, this furious city had also become a destination for the leftist’s national liberation.

วิทยานิพนธ์ฉบับนี้ต้องการเสนอว่า นครไซ่ง่อนนั้นมิได้มีพัฒนาการประวัติศาสตร์แบบศูนย์กลางทางเศรษฐกิจ หากแต่เป็นศูนย์กลางทางการเมือง ความมั่นคง และสงคราม จากการศึกษาเอกสารชั้นต้นประเภทประกาศของรัฐ ตำราร่วมสมัย และแผนที่ รวมถึงหลักฐานชั้นรอง อาทิ ตำราวิชาการ ด้วยวิธีการทางประวัติศาสตร์นั้น ข้อมูลเหล่านี้ได้แสดงให้เห็นว่า ภาวะที่นำพาพื้นที่ของนครไซ่ง่อนให้มีบทบาทโดดเด่นในภูมิภาคและเปลี่ยนผ่านยุคสมัยนั้น คือ การขับเคี่ยวกันระหว่างกลุ่มอำนาจต่างๆ ที่อยู่ใกล้หรือเข้ามาพัวพันกับพื้นที่สามเหลี่ยมปากแม่น้ำโขง ท่ามกลางสมรภูมิเช่นนี้ พื้นที่ของนครไซ่ง่อนจึงกลายเป็นจุดยุทธศาสตร์ทางการเมืองการทหารครั้งแล้วครั้งเล่า ไม่ว่าจะในสมัยนครรัฐบายโกรฺที่เป็นดั่งหัวหอกฝั่งใต้ให้แก่เครือนครรัฐจามปาในการช่วงชิงอำนาจกับอาณาจักรฟูนันและจักรวรรดิกัมพูชเทศ สมัยไพรนครที่เป็นจุดยุทธศาสตร์ให้จักรวรรดิกัมพูชเทศตีขนาบนครรัฐวิชัย สมัยนครซาดิ่งญ์ที่เมืองแห่งนี้เป็นทั้งจุดควบคุมผลประโยชน์เหนือเมืองห่าเตียนและกรุงพนมเปญให้แก่สกุลเหวียน อีกทั้งยังเป็นที่ลี้ภัยให้แก่คุณชายสกุลเหวียนเพื่อรอวันตอบโต้กบฏเตยเซิน สมัยนครไซ่ง่อนที่เป็นทั้งเมืองฐานทัพนาวีให้แก่ฝรั่งเศสในการพิชิตอินโดจีนและเมืองฐานทัพอากาศให้แก่สหรัฐในการต่อต้านลัทธิคอมมิวนิสม์ รวมถึงในท้ายที่สุดที่นครแห่งนี้กลายเป็นหลักชัยสำคัญให้แก่ขบวนการชาตินิยมฝ่ายซ้ายในเวียดนามในการปลดแอกชาติของตน