ปรัชญาการรักษาโรคด้วยพิธีกรรมในวัฒนธรรมไทย

Abstract

The dissertation aims to 1) study status of research relating to ritual treatment in Thai culture, 2) to study the philosophy of ritual treatment in Thai culture from the three-dimensional folkloristic perspective, and 3) to study the philosophy of ritual treatment from the perennial philosophy. Previous studies and research evidences about ritual treatment in 30 years (1987 - 2017AD) were collected and synthesized.

The findings indicate that 1) according to the status of the research about ritual treatment in 15 years (1987 – 2002AD), it highlighted the analysis of prayers (bot suat) and chants (khatha) of ritual therapy as forms of literature. Their structures, contents and languages were mainly analyzed. Then, in 2002-2007, the research covered fieldwork in local areas by focusing the ritual’s components and contexts. In 2008 - 2017, theories of folklore, psychology, philosophy and religion were applied as the framework. 2) According to the three-dimensional folkloristic perspective, the study found that ritual treatment was considered as folkloristic data which was called folk medicine. It is transmitted from generation to generation. The components of ritual treatment consist of local ritual practitioners who are charismatic. They perform “ritual” in order to connect thisworldly and otherworldly and also ask for the transcendental power to relieve unidentified illness. 3) According to the perennial philosophy perspective, it found that ritual treatment also appeared in other cultures, apart from Thai-Tai people. It was in both great tradition and little tradition. The universality of philosophy is mainly about causes of disease and the connectivity of transcendental power by ritual.

วิทยานิพนธ์นี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาสถานภาพของงานวิจัยด้านการรักษาโรคด้วยพิธีกรรมในวัฒนธรรมไทย 2) เพื่อศึกษาปรัชญาการรักษาโรคด้วยพิธีกรรมในวัฒนธรรมไทยด้วยมุมมองคติชนวิทยา 3 มิติ และ 3) เพื่อศึกษาปรัชญาการรักษาโรคด้วยพิธีกรรมในวัฒนธรรมไทยด้วยมุมมองปรัชญาอมตะ ในการศึกษา ใช้วิธีการสังเคราะห์ข้อมูลจากเอกสารและงานวิจัยที่เกี่ยวข้องกับการรักษาโรคด้วยพิธีกรรมที่มีผู้ศึกษาไว้ก่อนแล้ว ในช่วง 30 ปี ระหว่างปี พ.ศ. 2530 - 2560

ผลการศึกษา 1) ด้านสถานภาพของงานวิจัยด้านการรักษาโรคด้วยพิธีกรรม พบว่า ช่วง 15 ปีแรก พ.ศ. 2530 - 2545 ส่วนใหญ่เป็นการศึกษาวิเคราะห์ข้อมูลจากตัวบทวรรณกรรมที่เกี่ยวข้องกับการรักษาโรค คือบทสวดและคาถา โดยมักจะศึกษาวิเคราะห์โครงสร้าง เนื้อหา และภาษา โดยเริ่มมีการวิเคราะห์บริบททางสังคมวัฒนธรรมของพื้นที่ศึกษา ต่อมาในช่วง พ.ศ. 2545 - 2550 การศึกษาได้ขยายขอบเขตไปถึงการเก็บข้อมูลจากภาคสนามในพื้นที่ท้องถิ่นต่างๆ โดยศึกษาองค์ประกอบของพิธีกรรมและบริบทของพิธีกรรม ตลอดจนความเชื่อที่เกี่ยวข้อง และในช่วงพ.ศ. 2551 - 2560 เริ่มมีการใช้แนวคิดและทฤษฎีทางคติชนวิทยา จิตวิทยา ปรัชญาและศาสนา มาเป็นกรอบในการศึกษาข้อมูล 2) ด้านการศึกษาด้วยมุมมองคติชนวิทยา 3 มิติ พบว่า การรักษาโรคด้วยพิธีกรรมเป็นข้อมูลคติชนคดีประเภทการแพทย์พื้นบ้านซึ่งได้รับการสืบทอดกันมาจากรุ่นสู่รุ่นจนถึงปัจจุบัน โดยองค์ประกอบสำคัญของการรักษาโรค จะประกอบด้วยหมอพิธีกรรมพื้นบ้านซึ่งจะมีบุคลิกภาพพิเศษทำหน้าที่ประกอบ “พิธีกรรม” เพื่อเชื่อมโยงมิติแห่งโลกยวิสัยเข้ากับมิติเหนือโลก เป็นการขอพลังอำนาจแห่งเบื้องบนมาช่วยรักษาผู้ป่วยให้หายจากอาการเจ็บป่วยต่าง ๆ อันเกินกว่ามนุษย์เองจะเยียวยารักษาได้ 3) ด้านการศึกษาด้วยมุมมองปรัชญาอมตะ พบว่า การรักษาโรคด้วยพิธีกรรมเป็นคติชนที่ปรากฏในวัฒนธรรมอื่น ๆ นอกเหนือจากกลุ่มคนไทย-ไท อย่างหลากหลาย ทั้งในวัฒนธรรมหลวงและวัฒนธรรมย่อย โดยพบปรัชญาร่วมกันของพิธีกรรมการรักษาโรคของกลุ่มชนวัฒนธรรมต่าง ๆ ในประเด็นสมุฏฐานของโรค หรือสาเหตุของการเกิดโรค แนวคิดการใช้พิธีกรรมเป็นเครื่องมือในการรักษาโรค องค์ประกอบของพิธีกรรม รวมถึงข้อปฏิบัติและข้อห้ามต่าง ๆ ในการประกอบพิธีกรรม